@maisujabi.k artikulu bat partekatu zuen sarean eta gustatu zaidanez, euskaraz hona ekartzea pentsatu dut: Children and Media Tips from the American Academy of Pediatrics.
Haurrak “digitalki hazten” ari diren mundu honetan, garrantzitsua da erabilera eta herritartasun digital kontzeptu osasuntsuak garatzen laguntzea. Gurasoak oso inportanteak dira gaitasun hauen irakaskuntzan. Hona hemen etengabe aldatzen ari den paisaia digitala kudeatzeko aholku batzuk familientzat.
Egin ezazu zure hedabideen erabileraren familia-plana. Komunikabideek zuretzat funtzionatu behar dute, zure guraso-estilo eta familia-balioen arabera. Modu arduratsuan eta egokian erabiltzen direnean, hedabideek eguneroko bizitza hobetu dezakete, baina modu desegokian edo pentsatu gabe erabiltzen direnean, jarduera garrantzitsu asko muga ditzakete, hala nola, aurrez aurreko elkarrekintza, denbora familian, aire zabaleko jokoak, ariketa, deskonektatutako jarduerarik gabeko denbora eta loa. Egin zure plana HealthyChildren.org/MediaUseplan-en.
IKTak tratatu zure seme-alabaren beste edozein girorekin egingo zenukeen bezala. Jarraibide berdinak aplikatu ingurune errealetan zein birtualetan: mugak ezarri, haurrek behar dituzte eta zain daude; ezagutu zure seme-alaben lagunak, bai linean, bai kanpoan; zer plataforma, software eta aplikazioak erabiltzen ari diren, bisitatzen ari diren tokiak eta zer egiten ari diren.
Ezarri mugak eta sustatu jolas-denbora. IKTen erabilerak, gainerako jarduera guztiek bezala, zentzuzko mugak izan behar ditu. Egituratu gabeko jolasek eta lineatik kanpo egoteak sormena sustatzen dute. Lehenetsi egunerokoan deskonektatuta dagoen denbora, bereziki haur txikientzat.
Pantailaren aurrean ematen den denbora osoak ez luke bakarrik egoteko denbora izan behar. Seme-alabekin partekatu, jolastu eta haiekin parte hartu pantailak erabiltzen direnean, horrela gizarte-elkarrekintzak, lotura afektiboak eta ikaskuntza sustatzen da. Jolas ezazu bideojokoetara seme-alabekin, kirol espiritua eta jokoaren etiketa erakusteko modu ona da eta. Ikusi programak haiekin; zure bizitza-esperientziak, perspektibak eta orientazioa aurkezteko eta partekatzeko aukera izango duzu. Ez mugatu haurrak linean monitorizatzera, saia zaitez haiekin elkar eragiten, egiten ari direna uler dezakezu eta horren parte izan.
Eredu ona izan, irakatsi adeitasuna eta modu onak. Haurrak imitatzaile handiak direnez, zure hedabideen erabilera mugatu. Izan ere, eskuragarriagoa egongo zara beraiekin ari bazara besarkatzen edo jolasten pantaila bati begira beharrean.
Ezagut ezazu aurrez aurreko komunikazioaren balioa. Haur txikiek hobeto ikasten dute bi norabideko komunikazioaren bidez. Joan-etorriko “hizketaldian” parte hartzea funtsezkoa da hizkuntza garatzeko. Elkarrizketak aurrez aurre izan daitezke edo, beharrezkoa bada, bideokonferentzia bidez guraso bidaiari batekin edo urrutiko familiar batekin. Ikerketek erakutsi dutenez, “joan-etorriko elkarrizketa” horrek hizkuntza-trebetasunak hobetzen ditu, entzuketa “pasiboa” edo norabide bakarreko elkarreragina pantaila batekin baino askoz gehiago.
Baliabide digitalak mugatu familiako kide gazteenentzat. Ez erabili baliabide digitalik 18 eta 24 hilabete bitarteko haurrekin bideokonferentziak ez badira. Adin horretako haurrekin batera ikusi behar dira hedabideak, ikusten eta zurekin hitz egiten ikasten dutelako. Eskolaurreko haurrei pantailaren erabilera mugatu, 2 urtetik 5 urtera bitarteko haurrentzat, kalitate handiko programazioaren egunean ordubete baino ez. Beste behin ere, hobe da elkarrekin ikustea posible denean, haur txikiek hobeto ikasten baitute mundu errealean pantaila baten bidez ikusi dutena gurera ekartzen dugunean. Beraz, Erniek d letra erakutsi berri badu, beranduago errepika dezakezu, afaltzen ari denean edo seme-alabarekin denbora pasan ari zarenean.
Teknologiarik gabeko gune askeak sortu. Familiako janari-orduak, familiako eta gizarteko beste elkargune batzuk eta haurren logelak pantailarik gabe mantendu. Itzali ikusten ari ez zaren telebista, aurrez aurreko denbora lapur baitezake. Karga itzazue gailuak gauean logelatik kanpo erabiltzeko tentazioa saihesteko. Aldaketa horiek sustatzen dituzte familian denbora gehiago, elikadura-ohitura osasungarriagoak eta amets hobea.
Ez erabili teknologia lasaigarri emozional gisa. Komunikabideak oso eraginkorrak izan daitezke haurrak baretzeko eta isiltzeko, baina ez luke izan behar lasaitzeko ikasten duten modu bakarra. Haurrei emozio sendoak identifikatzen eta erabiltzen irakatsi behar zaizkie, hala nola, asperdura maneiatzen edo erlaxatzen arnasa hartzen; horretarako, arazoa konpontzeko moduei buruz hitz egin eta emozioak bideratzeko beste estrategia batzuk aurkitzen lagundu.
Haurrentzako aplikazioak. Etxeko lanak egin. 80.000 aplikazio baino gehiagok dute “hezigarria” etiketa, baina ikerketa gutxik erakutsi dute bere kalitatea. “Interaktibo” gisa aurkeztutako produktuek “bultzatu eta kolpatu” baino zerbait gehiago eskatu beharko lukete. Erabakiak hartzeko momentuan Common Sense Media (www.commonsensemedia.org) bezalako erakundeetan bilatu adin baterako aplikazio egokiak, jokoei eta programei buruzko buruzko iruzkinak.
Nerabea online egotea ondo dago. Bertan ematen diren harremanak ohiko garapenaren parte dira. Gizarte-hedabideek lagun diezaiekete bere burua eta bere tokia helduen munduan sakonago ezagutzen. Ziurtatu modu egokian ari dela bai mundu errealean, bai sarean. Gogorarazi plataformen pribatutasun-konfigurazioak ez duela egiten gauzak benetan “pribatuak” izatea; eta bertan partekatzen dituzten irudiak, pentsamenduak eta portaerak bere aztarna digitalaren zatia izango direla. Komunikazio bideak irekita mantendu eta jakinarazi galderak edo kezkak izanez gero, zu hor egongo zarela.
Pribatutasuanaren garrantzia eta predatzaile eta sextingaren arriskua ohartarazi. Nerabeek jakin behar dute behin edukia beste batzuekin partekatu dutela, ezin izango dutela erabat ezabatu, irudi desegokiak barne. Baliteke, halaber, pribatutasun-konfigurazioa ez ezagutzea edo ez aukeratzea. Ohartarazi behar da sexu-delitugileek sare sozialak, txat aretoak, posta elektronikoa eta jokoak erabiltzen dituztela beraiekin harremanetan jartzeko.
Gogoratu: haurrak haur dira. Akatsak egiten dituzte komunikabideak erabiltzean. Saiatu akatsak enpatiaz erabiltzen eta hortik sortzen irakasteko une bat. Sextinga, bullying edo norberarentzat kaltegarriak izan daitezkeen irudiak argitaratzea bezalako indiskrezioak alarma-seinale bat izan daitezke, eta arazoak egon daitezkeela abisatzen dute. Gurasoek arretaz begiratu behar dituzte seme-alaben jokabideak eta, beharrezkoa bada, laguntza profesionala eskatu, familiaren pediatrak barne.
Komunikabideak eta gailu digitalak gure egungo munduaren zatiak dira. Gailu horien onurak, neurriz eta egokiro erabiltzen badira, handiak izan daitezke. Hala ere, ikerketek erakutsi dutenez, familiarekin, lagunekin eta irakasleekin aurrez aurre dugun denbora funtsezkoa da haurren ikaskuntza eta garapen osasuntsua sustatzeko. Mantendu aurrez aurrekoa eta ez utzi gal dezan bitarteko eta teknologia korronte baten atzean.
Kafetartea 